Diversen over Dostojevski
Door Emmanuel Waegemans op ma, 15/11/2021 - 08:09
Andrew D. Kaufman. De muze van de gokverslaafde. De vrouw die Dostojevski van de ondergang redde. Amsterdam, Unieboek / Het Spectrum, 2021, 468 p. Vert. door Conny Sykora. Engelse titel : The Gambler Wife.
Alex Christofi. Dostojevski en de liefde. Een intiem portret van de beroemde Russische schrijver. Amsterdam, Meulenhoff, 2021, 303 p. Vert. door Catalien van Paassen. Engelse titel : Dostoevsky in Love.
Tweehonderd jaar geleden werd een van de grootste Russische schrijvers - Fjodor Dostojevski - geboren. Veel tamtam wordt daar nu niet rond gemaakt, alhoewel hij toch tot een van de in heel de wereld veel gelezen romanciers behoort. Dit jubileum wordt wel luister bijgezet door de studie van de Amerikaanse slavist Andrew Kaufman van de universiteit van Virginia. Zijn uitgangspunt is eenvoudig : na zijn debuut als jonge schrijver van sentimentele verhalen over sukkelaars en de ‘vernederden en gekrenkten’ van de Russische samenleving midden 19e eeuw, raakt Dostojevski betrokken bij een liberale leeskring, waar elke week nieuwe, vooruitstrevende boeken worden besproken (het was in feite een onschuldige leesclub-praatbarak). De groep wordt verklikt en de jonge liberaal komt voor het vuurpeloton. De executie wordt op het allerlaatste ogenblik omgezet in vier jaar dwangarbeid in Siberië (Nicolaas I had wel oog voor sinistere grappen !). In ballingschap trouwt Dostojevski met een ziekelijke weduwe die enkele jaren later sterft, maar de jonge schrijver wel met een stiefzoon opzadelt, die hem voor de rest van zijn leven financieel zal terroriseren. Na zijn terugkeer naar de beschaafde wereld (Petersburg) kan Dostojevski met moeite de eindjes aan elkaar knopen, hij raakt in schulden verwikkeld, zijn literair werk brengt te weinig op.
Ten einde raad sluit hij een wurgcontract met een louche uitgever dat erop neerkomt dat hij binnen de maand een nieuwe roman moet afleveren, anders zouden al de rechten op zijn werk van de volgende negen jaar aan deze gluiperd vervallen. Een zo goed als onmogelijke opgave. Daarom beslist Dostojevski een stenotypiste in te huren aan wie hij zijn roman kan dicteren, terwijl hij door de kamer loopt te ijsberen. Deze ondankbare taak wordt waargenomen door ene Anna Snitkina, die voor eeuwig in de vergetelheid zou zijn terechtgekomen indien ze deze job niet had aangenomen. Tussen de jonge vrouw en de oudere schrijver-weduwnaar klikt het en ze beslissen om te trouwen. Een niet voor de hand liggende beslissing : ze verschillen een kwart eeuw in leeftijd, zij is een min of meer onbezorgde jonge vrouw, ontwikkeld, belezen, grote fan van Dostojevski’s eerste romans, hij een getormenteerde, ziekelijke, aan epilepsie lijdende en gokverslaafde schrijver. De familie verzet zich, maar Dostojevski zet door en het paar beleeft samen vijftien gelukkige jaren.